خواطر سوء

آنچه بر ذهن آید اگر جنبه رحمانی داشته باشد، پسندیده است و از آن به خواطر رحمانی تعبیر می‌شود و چنانچه سوء و بد باشد و جنبه شیطانی داشته باشد از آن به خواطر سوء تعبیر می‌شود. پیامبر صلی‌الله علیه و آله فرمود: «در قلب دو دروازه است چیزی وارد می‌شود یکی از ملک که به کار خیر وعده می‌دهد و به‌حق تصدیق می‌کند و دیگری از شیطان که به کار سوء وعده و حق را تکذیب می‌کند.» پس آنچه مقدمه فحشا دارد و به کردار بد دعوت می‌کند و به حرام می‌کشاند و سوءظنّ و گمان بد می‌آورد، خواطر سوء است و باید با اهتمام و همّت والاتر از آن دوری کرد. البتّه بعضی‌ها آن‌قدر واردات ذهن آنان ضدّ و نقیض است که به سادگی نمی‌توانند آن را ترمیم و مداوا کنند. در معالجه باید مرزبانی از اراده جلوی ذهن و قلب گذشته و هر چیزی را که جنبه آرامش و طمأنینه دارد اکتساب کرد و این تز را در نظر داشت که ذهنی همیشه منفی می‌بافد، فال بد می‌زند، نیت سوء می‌آورد را می‌توان بافکر مثبت و تفأل به خیر و نیت پاک دفع کرد. اگر مربوط به آمال است و در قلب خطور می‌کند، آینده ندیده را می‌توان با ذهن درست کرد که شاید به همین سبب امر در افسردگی و اختلال و غصّه افتد. شناختن فرق بین خواطر رحمانی و شیطانی کار هر کس نیست ولکن نشانه‌هایی را اهل سلوک گفته‌اند که تااندازه‌ای می‌شود تشخیص داد اگرچه استاد حاذق راه‌رفته بهتر می‌تواند برای مریض فرق این دو را تشخیص بدهد. آنچه در اندیشه آید که انحراف و گناه و فریب و تدلیس و تعلّقات دنیوی و نظایر این‌ها در آن باشد جهتش شیطانی است و در این قسمت اگر فشار روحی و درگیری و نزاع و مانند این‌ها باشد نیز از وسواس و اندیشه سوء خارج نیست. صرف ورود یک خاطره بد گناه نیست امّا اگر آن را در ذهن نگه بدارد و در پیراهن آن بگردد و فکر کند احتمال دارد جنبه عملی هم به خود بگیرد و به گناه بیانجامد. یکی از چیزهایی که برای تزکیه نفس گفته‌اند، فکر (آن‌هم فکر خوب) در یک موضوع نمودن و حالت خلسه داشتن و بسیار سجده کردن (که شیطان از سجده بیزار است) می‌باشد. برای نفی خواطر سوء هر سه مورد مفید است به‌شرط ملازمت و ادامه تا به کلّی خواطر نتوانند جایگاهی در دل پیدا کنند.