دیّان

دیّان صیغه مبالغه دین است به معنای حساب و جزا. پس دیّان بسیار جزا دهنده و بسیار پاداش دهنده است. دیّان از اسماء الله است و از جمله صفات فعل اوست.

دیّان به معنی محاسب و جزا دهنده است.

دیّان به معنی جزا دهنده و مالک است. دیّان، همان است که بندگان را دین و ایشان را جزا می‌دهد. (دین به معنی جزاست و جمع نمی‌شود؛ زیرا که مصدر است و پاداش دادن معنی می‌شود.)

صد هزاران عاقل اندر وقت درد **** جمله نالان پیشِ آن دیّان فرد (مثنوی)

امام باقر علیه‌السلام فرمود: «دیّان به معنای حسابگر و حسابدار و طاعت آمده است. به معنای عدل مطلق هم به کار رفته؛ یعنی او عاصی و مطیع را جزا می‌دهد و عمل کوچک و عمل بزرگ را پاداش می‌دهد.»

معانی دیگر دیّان، قاضی، حاکم، حساب کننده (حسابرس) هم آمده.

از رسول خدا صلی‌الله علیه و آله روایت است که جبرئیل به من خبر داد که خداوند عزّوجل می‌فرماید: «علی بن ابیطالب حجّتی عَلیٰ خَلقی وَ دیّانَ دینی اُخرِجُ مِن صُلْبِهِ اَئِمَّة یقومون بِاَمری …: علی بن ابیطالب حجّت من بر خلق است و قاضی (و حاکم) دین من است. از صُلب او پیشوایانی بیرون آورم که امر من به آن‌ها قائم باشد …»

ما کجا بودیم کآن دیّان دین **** عقل می­کارید اندر آب و طین (مثنوی)