ذلّت
ذلّت به معنی خوار شدن، پستی و زبونی است.
ذلّت به معنی خواری و ضدّ عزّت است. ذل گاهی به ضمّ و گاهی به کسر آید و به معنی نرمی است. ذل با ضمّ آن است که از روی قهر باشد و با کسر آن است که بعد از سختی و چموشی باشد.
در سوره اعراف ۱۵۲ فرمود: «در زندگانی این جهان برای آن‌ها خشمی از سوی پروردگارشان و خواری خواهد رسید و این‌گونه دروغ‌گویان را کیفر می‌دهیم.»
هر فضیلتی حدّ وسط است و هر طرف افراط‌وتفریط آن مذموم است. پس صفت تواضع که حدّ وسط است و طرف افراط آن کبر و طرف تفریط آن ذلّت است. همچنان که کبر، مذموم است خوار و زبون کردن خود نیز ناپسند است.
خداوند کارهای هر مسلمانی را به خود او واگذار کرده مگر خواری و ذلّت خود را؛ یعنی بر هیچ مسلمانی جایز نیست موجبات خواری و زبونی خود را فراهم آورد.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: «ما أقبح بالمؤمن اَن تکون له رغبة تذلّهُ: آنچه برای مؤمن قبیح‌تر است آن است که میل و رغبتی در او باشد که او را خوار و ذلیل کند.»
کسی که به آنچه خدا برای او مقدّر کرده راضی نباشد، خواه ناخواه چشم طمع به مال دیگران خواهد داشت. در نتیجه دست نیاز به‌سوی آنان دراز خواهد کرد و موجبات خواری و زبونی خویش را فراهم می‌کند.
حرصِ خوردن آن‌چنان کردش ذلیل **** که زبونی گشت با پانصد دلیل (مثنوی)
امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمود: «من غَلَب علیه الحرص عظمت ذلّته: هرکه حرص بر او غلبه کند خواری‌اش عظیم شود.»
چه‌بسا عزیزانی که اخلاق ناپسند و عمل خودشان آنان را به ذلّت و خواری انداخته و چه‌بسا مردم پست و کوچکی که صفات پسندیده آنان را عزیز و محبوب ساخته است.
امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمود: «مغلوب الشّهوة اذلّ من مملوک الرّق؛ مغلوب شهوت خوارتر است از مملوک بندگی.»
زیرا کسی که شهوات بر او غالب باشد همیشه در دنیا در خواریِ سعی و طلب و رنج آن باشد و خواری اخروی او نیز خود ظاهر است. امّا غلام زرخرید و بندهٔ مملوک، دیگر خواری اخروی ندارد.