مراقبات مجالس

اشتهای نفس به این است که خواسته‌های او برآورده شود. از خواهش‌های او خوردن اطعمه، اغذیه، اشربه لذیذ و گوارا و رفتن به مجالس و محافلی که شامل انواع متلذّذات که موجب سرگرمی و وقت تلف کردن است، می‌باشد؛ بنابراین ترک آن خلاف نفس عمل کردن است و موجب تقویت روح می‌شود.

پیامبر صلی‌الله علیه و آله دستور داده است: «و أجلِس مَعَ المَساکین: با مساکین نشست و برخاست داشته باشید.»که نشستن با آنان جنبه خداپسندانه دارد. امّا در مجالس اغنیا و محافل متمکّنین (که نوعاً در سطح بالا از امور دنیوی برپا می‌شود) شکل مراقبه نفس به هم می‌خورد و بعضی وقت‌ها روح هم مکدّر می‌شود. نه این‌که اکل و شرب حرام است، بلکه برای سالک الی الله که در مراقبه است، مشکلات ایجاد می‌کند.

حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام زمانی که می‌شنود فرماندارش در بصره (عثمان بن حنیف) در یک مجلس عروسی که همه ثروتمندان دعوت بودند و از مساکین خالی بود، شرکت کرده و سر سفره رنگینی حضور پیدا کرده و پذیرایی گرمی از او شده و شکمش را پُر کرده است، نامه‌ای می‌نویسد و او را مورد عتاب قرار می‌دهد و می‌فرماید: «فکر نمی‌کردم که تو دعوت کسانی را که در مجالسشان فقیران نبوده و فقط اغنیا شرکت داشتند، قبول کنی»!

اگر در مجلسی ذکر خدا و فضایل اولیای حق و خوبان باشد، از اهمیّت به سزایی برخوردار است. مجالسی که مواعظ و پند و حکمت در آن باشد، مجالس دعا، راز و نیاز و درس سلوک، خوب است. امّا مجالس لهو و لعب و محافلی که غافلین و جاهلین و اهل دنیا در آن باشند، برای سالک مراقب ضرر دارد و با حقیقت مراقبه سنخیّت ندارد. اگر می‌خواهید حتّی با عالمی مجالست کنید، نگاه کنید و ببینید آیا این عالم می‌تواند شما را از بعضی خصایص و صفات رذیله به فضایل و صفات اولیا برساند، آن وقت مجالست او را اختیار کنید.

پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله فرمود: «نزد هر عالمی که بتواند شما را از پنج صفت زشت به پنج صفت خوب بکشاند، بنشینید. عالمی که از شک به یقین، از ریا به اخلاص، از رغبتِ دنیا به زهد، از کبر به تواضع و از عداوت به محبّت دعوت کند».

مجلسی که در آن صحبت از شک، ریا، دنیا، کبر و عداوت است با مجلسی که صحبت از یقین، اخلاص، زهد، تواضع و محبّت است، منافات دارد و سالک الی الله باید مجلس دوم را انتخاب کند.

روح هر مجلسی به نیّت صاحب‌مجلس و مطالبی که در آن گفته می‌شود و کسانی که در آن شرکت می‌کنند، بستگی دارد. پس هر سالکی که در توجّه و بازرسی و نگهداری نفس است، باید این نکته را مراعات کند که به چه مجلسی می‌رود. آیا از شرایط نیکو برخوردار است یا نه؟ و اگر نباشد، رفتن به آن مجلس برای او مضرّ است و شاید بعضی ضررها تا ماه‌ها اثر وضعی خود را داشته باشد.