کلام

کلام، اظهار هر چه در باطن از صفا و کدورت و علم و جهل است، می‌باشد. امیرالمؤمنین علیه‌السلام می‌فرماید: «انسان در زیر زبانش پنهان است».

هر وقت خواستی صحبت کنی، اول آن را بسنج و به قلبت عرضه کن، اگر برای خدا و در راه خداست شایستهٔ گفتن می‌باشد و اگر چنین نباشد پس سکوت بهتر از آن است. هیچ عبادتی بر جوارح سبک‌تر از جهت هزینه و فاضل‌تر از جهت مرتبه و بزرگ‌تر از جهت ارزش نزد خداوند از کلامی که در راه رضای خدا و به خاطر او و نشر نعمت‌های ظاهری و باطنی او در میان خلق گفته شود، نیست.

آیا نمی‌بینی خداوند میان خود و رسلش، هیچ چیز را همانند کلام برای مکنونات علمش و خزائن وحی‌اش قرار نداد؛ و همچنین انبیا به‌وسیلهٔ کلام، امّت‌هایشان را تفهیم می‌کردند. پس معلوم می‌شود که فاضل‌ترین وسیله‌ها و لطیف‌ترین عبادات، کلام است.

و همچنین هیچ معصیتی بر بنده سنگین‌تر و از جهت عقوبت نزد خدا سریع‌تر و از جهت ملامت شدیدتر از کلام بد نیست که گرفتاری‌اش زودتر در میان مردم ظاهر می‌گردد.

زبان ترجمه کنندهٔ باطن انسان و خبر دهندهٔ قلب است؛ و به‌وسیلهٔ آن هر چه در سِرّ باطن مستور است، ظاهر می‌گردد و همهٔ مردم در روز قیامت به او محاسبه می‌شوند.

کلامی که برای خدا نباشد، همانند شراب، دل‌ها و عقل‌ها را بی‌هوش می‌کند؛ و چیزی سزاوارتر از زندان کردن زبان نیست. بعضی حکما گفتند: «زبان را از گفتار ناصواب حفظ کن و در غیر آن اگر توانایی داری، بگو».

اما وقار و سکوت، صفت و حالت بسیار خوب و بلندی است که از جانب خداوند به اهلش عطا می‌شود و اینان امینان اسرار او در روی زمین هستند.