کل

محبوب عالم کل است و غیر او همه جزء هستند. پس آن‌کس که عاشق کل است، عاشق جزء نمی‌شود. تا به اصل پیوسته و وصول دارد، به فرع نمی‌پردازد. اگر عاشق جزوی، عاشق جزوی دیگر شود، قابل اعتناء نیست که آن معشوق از خود چیزی ندارد تا عاشق جزوی را به بالا ببرد. بله نائبان حق و واصلان کامل و عارفان ربّانی کسانی اند که عاشق کل هستند و اتصال به آنان برای راه بری و طی کردن پلّه‌های صعود بسیار نافع هستند. عاشقان مجازی که همانند خار هستند نه گل، راه نتوانند رفت؛ مانند بعضی سلاسل ضعیف که امردان زیبا را جزو جمال حق دانند که در بطلان آن شکی نیست. اینکه گوییم: حق کل است، پس همه غیر او جزء هستند و هیچ جزئی کل نمی‌شود. رسالت انبیاء و اوصیاء و عارفان این بوده که جزءها را به کل وصل کنند، وجود جزئی بندگان را به وجود کل واصل نمایند.